فصل مقسم جنس سافلفصل مقسم جنس سافل، به‌معنای فصل مقسّم برای خاص‌ترین جنس در سلسله اجناس است. ۱ - رابطه فصل با جنسفصل نسبت به جنس، از آنجا که جنس را به انواع مختلف قسمت می‌کند، به این اعتبار آن را "فصلِ مقسِّم" می‌گویند، مانند ناطق که حیوان را به انسان و غیر انسان تقسیم می‌کند و فصلِ مقسّمِ حیوان می‌باشد. ۲ - مراتب جنساز طرف دیگر جنس به لحاظ مراتب برسه قسم است: ۱. جنس سافل؛ ۲. جنس متوسط؛ ۳. جنس عالی؛ ۴. برخی قسم چهارمی نیز به نام "جنس مفرد" اضافه کرده‌اند. ۲.۱ - جنس سافلآن است که در زیر آن در سلسه اجناس جنسی نباشد، بلکه تحت آن، نوع قرار گیرد، مانند حیوان در سلسله اجناس انسان. ۲.۲ - جنس متوسطآن است که در زیر و بالای آن در سلسه اجناس، جنس باشد، مانند جسم در سلسله اجناس انسان، که بالای آن جنس دیگری یعنی جوهر، و زیر آن نیز جنس دیگری یعنی جسم نامی قرار دارد. ۲.۳ - جنس عالیآن است که در سلسه اجناس، زیرش جنس باشد ولی جنسی بالاتر از آن نباشد، مانند مقولات عشر (جوهر، کمّ، کیف و…) که بالای آنها جنس دیگری نیست. جنس عالی را جنس الاجناس نیز گویند زیرا اعم از تمام اجناس است. ۳ - فصل مقسّم جنسبر این اساس، فصل مقسّم جنس سافل عبارت از فصلی است که جنس سافل را به انواع مختلف تقسیم می‌کند، مثل هر یک از "ناطق" و "صاهل" و "ناهق" که حیوان را تقسیم می‌کنند. فصل مقسّم جنس عالی عبارت از فصلی است که جنس عالی را به انواع مختلف تقسیم می‌کند، مثل هر یک از "مجرّد تام" و "مجرد به حسب ذات" و "مادی" که جوهر را تقسیم می‌کنند. فصل مقسّم جنس متوسط عبارت از فصلی است که جنس متوسط را به انواع مختلف تقسیم می‌کند، مثل "نامی" نسبت به جسم، و "حسّاسِ متحرک به اراده" نسبت به جسم نامی. [۲]
تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۷۰.
[۳]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۵.
[۴]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۱.
[۵]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۱۶.
۴ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. ۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «فصل مقسم جنس سافل»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶. |